Pankreas

Pankreas, karın bölgesinin üst kısmında, midenin hemen arkasına ve ince bağırsağın ilk bölümü olan duodenuma bitişik şekilde konumlanan uzun, yassı ve yaprak benzeri bir organdır. Yaklaşık 15–20 cm uzunluğundadır ve baş, gövde ile kuyruk olarak üç temel kısımdan oluşur.

Pankreas, sindirim sisteminin önemli bir parçasıdır ve hem sindirim hem de endokrin fonksiyonlara sahiptir. Sindirim enzimlerini üreten ekzokrin bölümü, bu enzimleri kanallar aracılığıyla ince bağırsağa salar; böylece yağ, protein ve karbonhidratların parçalanmasında görev alır. Endokrin bölümü ise insülin ve glukagon gibi hormonları salgılayarak kandaki şeker seviyesini düzenler. Bu yönleriyle pankreas, vücudun enerji dengesinin sağlanması ve besinlerin verimli bir şekilde sindirilmesi için kritik öneme sahiptir.

Görevleri

Vücudun sindirim ve metabolik dengesini korumada kritik öneme sahip pankreas, ekzokrin işleviyle protein, yağ ve karbonhidratların parçalanmasını sağlayan enzimleri üreterek ince bağırsağa salgılar, endokrin işleviyle ise kandaki şeker seviyesini düzenleyen insülin ve glukagon hormonlarını üretir, bu sayede hem besinlerin etkin şekilde sindirilmesinde hem de enerji dengesinin sürdürülmesinde temel rol oynar.

Pankreasın başlıca görevleri şunlardır:

• Sindirim enzimleri üreterek besinlerin parçalanmasını sağlar.
• Karbonhidrat, protein ve yağların sindirilmesine yardımcı olur.
• İnsülin hormonu salgılayarak kan şekerini düşürür.
• Glukagon hormonu salgılayarak kan şekerini yükseltir.
• Somatostatin hormonu salgılayarak diğer hormonların dengesini sağlar.
• Bikarbonat salgılayarak mide asidini nötralize eder.
• Yağların emilimini kolaylaştıran enzimler üretir.

Hastalıklar

Pankreas hastalıkları arasında en yaygın görülen durumlar pankreatit, pankreas kanseri ve kistik oluşumlar gibi farklı hastalık grupları yer alır.

Özellikle pankreatit, pankreasın iltihaplanması sonucunda karın ağrısı, sindirim bozukluğu ve hatta şiddetli vakalarda organ yetmezliğine kadar varabilen sorunlara yol açabilir.

Pankreas kanseri ise erken dönemde belirgin semptomlar vermeyebileceğinden sıklıkla ileri evrede teşhis edilir; bu evrede karın ağrısı, sarılık ve iştah kaybı gibi belirtiler gözlenebilir.

Bazı kistik hastalıklar veya kistik fibroz gibi genetik nedenli sorunlar ise pankreas kanallarının tıkanmasına, buna bağlı olarak da sindirim enzimlerinin ince bağırsağa aktarımının aksamasına sebep olur. Tüm bu hastalıkların erken tanı ve uygun tedavi yöntemleriyle kontrol altına alınması, pankreasın vücuttaki hayati fonksiyonlarını sürdürebilmesi açısından büyük önem taşır.

Testler

Pankreas fonksiyonlarını değerlendirmek veya pankreatit, pankreas kanseri ve pankreas yetmezliği gibi hastalıkların varlığını araştırmak için amilaz, lipaz, kan şekeri (glukoz), HbA1c, tripsinojen, elastaz, CA 19-9 ve dışkıda pankreatik elastaz testleri yapılır.

Pankreas fonksiyonlarını değerlendirmek için yapılan testler şunlardır:

1. Amilaz Testi – Pankreasın ürettiği bir enzim olup pankreatit gibi hastalıklarda yükselir.
2. Lipaz Testi – Pankreatit veya pankreas hasarını tespit etmek için kullanılır.
3. Kan Şekeri (Glukoz) Testi – Pankreasın insülin üretimini değerlendirmek için yapılır.
4. HbA1c Testi – Diyabet tanısı ve pankreasın uzun vadeli insülin fonksiyonunu ölçer.
5. Tripsinojen ve Elastaz Testi – Pankreasın sindirim enzimleri üretme kapasitesini değerlendirir.
6. CA 19-9 Testi – Pankreas kanseri gibi durumların belirlenmesinde kullanılır.
7. Dışkıda Pankreatik Elastaz Testi – Pankreas yetmezliğini değerlendirmek için dışkıda pankreatik enzim miktarını ölçer.